Z historii Tylicza

Tylicz to wieś letniskowa (dawniej miasteczko) u zbiegu Muszynki i Mochnaczki, położona 6 km na wschód od Krynicy-Zdroju.

Już w XIII w. na ważnym szlaku handlowym na Węgry przez Bardejov istniało osiedle Orawa, któremu w 1363 r. Kazimierz Wielki nadał prawa miejskie i potwierdził nazwę Miastko lub Novum Oppidum, fundując kościół oraz szkołę parafialną. Miastko otrzymało wówczas mury obronne. Posiadało prawo składu, zapewniające wysokie dochody, oraz własny sąd. Stąd zapewne wywodzi się nazwa wzgórza na pd. od Tylicza – Szubienica (685 m) i jego zbocza – Łaska. W 1391 r. Władysław Jagiełło oddał Tylicz biskupom i miejscowość pozostawała w ich władaniu aż do 1783 r. Oprócz nazwy Nowe Miastko Tylicz nazywany był także Ozdoba, ze względu na swoje piękne położenie w szerokim obniżeniu dolin Muszynki, Mochnaczki, Roztoki i Bradowca. W XV w. przebywali tu Husyci (Taborycki), zakładając w okolicy „ruchome” obozy, zwane Kocimi Zamkami. W XVI w. napłynęła w ten rejon ludność wołosko-ruska (później Łemkowie). W drugiej połowie XVI w. nastąpił upadek świetności Tylicza. W 1612 r. biskup krakowski Piotr Tylicki, wykorzystując położenie Miastka, nadał mu ponownie prawa miejskie, własny herb i liczne przywileje. Reaktywowano parafię, a dla miejscowości ustaliła się obecna nazwa Tylicz. Po I wojnie światowej Tylicz utracił prawa miejskie.

W 1945 roku repatriowano stąd większość miejscowych Łemków do ZSRR, a pozostałych latach 1947-1948 na Ziemie Zachodnie.

Tylicz znajduje się na szlaku cerkwi łemkowskich.

Teren przycerkiewny oraz pobliski cmentarz zdobią piękne lipy zaliczane do pomników przyrody.

Tylicz kwatery obecnie oferuje komfortowe noclegi dla turystów.

Historia Tylicza po II Wojnie Światowej

Podczas drugiej wojny światowej Miejscowość Tylicz stała się ważnym punktem południowego ruchu oporu przeciwko najeźdźcy hitlerowskiemu.  Już 7 09 1939 roku hitlerowcy zajęli miasto Tylicz i jego okolice. Lepsze traktowanie przez Niemców  ludności Łemkowskiej spowodowało wewnętrzny podział mieszkańców. Powiatowy Ukraiński Komitet Pomocy z siedzibą w Krynicy rozpoczął proces ukrainizacji  Łemkowszczyzny. Wówczas na 380 domów 50 stanowili Polacy, a 330 Łemkowie. Łemkowie sympatyzujący mocno   z Ukraińcami, mając w nadziei utworzenie własnego, odrębnego państwa, byli źle nastawieni do Polaków. Łemkowie „proruscy” żyli nadal w przyjaźni i zgodzie z Polakami – pomagali aktywnie w licznych przerzutach na Węgry. Szczególnie zasłynął Andrzej Garbera – podoficer II pułku lotniczego w Krakowie. Po przerzuceniu przez granicę kilkuset osób, w trakcie doręczania informacji o zasadzce gestapo – zaginął, a po odnalezieniu zmarł ciężko ranny szpitalu. Na  cmentarzu w Tyliczu znajduje się pomnik słynnego, odważnego, młodego lotnika.

Zaraz po odzyskaniu wolności przez Polskę w 1945 roku nastąpiło przesiedlenie Łemków na tereny dzisiejszej Ukrainy. Wyjechało ich wówczas samodzielnie dwadzieścia procent.  W skutek wielkiej akcji „Wisła” doszło do kolejnego przesiedlenia Łemków, tym razem na ziemie zachodnie. Część majątków połemkowskich przejęli górale podhalańscy i ludność napływowa z terenów Małopolski. Wiele lat potem, gdy przesiedleńcy dostali możliwość powrotu na ziemie rodzinne , nie było już do czego wracać, gdyż wszystko co pozostawili po wysiedleniu zostało przejęte, rozgrabione i zniszczone. Pozostała w Tyliczu ludność łemkowska i polska żyła po II wojnie w zgodzie i często dochodziło do małżeństw, w skutek czego w żyłach wielu dzisiejszych Tyliczan płynie łemkowska krew.

Po wojnie Tylicz na został siedzibą  władz gminy do której należały wsie Muszynka, Mochnaczka, Czyrna, Piorunka, Berest i Polany. Pierwszym włodarzem gminy  Jan Kawała, Od  roku 1952 Tylicz podlega urzędowi gminy w Krynicy-Zdroju.